Жалезны век на тэрыторыі Беларусі датуцца прамежкам ад
7-6 ст. да н.э. да 6-7 ст. н.э. Адбывецца пачатак здабычы і апрацоўкі жалеза.
Яго выплаўлялі ў невялікіх паўкруглых гліняных пячах-домніцах з лугавой ці
балотнай руды, якая досыць шырока распаўсюджана на Беларусі. Значна ўзрасла
роля земляробства і жывѐлагадоўлі, а роля збіральніцтва, палявання і
рыбалоўства знізілася. Пачынаюць інтэнсіўна развівацца заняткі, якія потым
будуць вылучацца ў рамѐствы: апрацоўка косці і дрэва, прадзіва, ткацтва,
пляценне, ганчарства. У параўнанні з папярэднімі гістарычнымі перыядамі, людзі
сталі атрымліваць больш прадукцыі на аднаго чалавека, што прывяло да значных
запасаў і накаплення прадукцыі. Супярэчнасці паміж родамі прывялі да ваенных
канфліктаў, асноўнымі матывамі якіх былі захоп як мага больш матэрыяльных
каштоўнасцяў і рабоў. Да таго ж палепшылася якасць зброі. З’явілася дамашняе ці
патрыярхальнае рабства. у жалезным веку існуе патрыярхальны род, дзе паходжанне
вялося па бацьку і нашчадкі-мужчыны заставаліся ў родзе.
У гэты час тып
паселішчаў змяняецца. З’яўляюцца гарадзішчы – населеныя пункты, размешчаныя ў
спрыяльнай для абароны мясцовасці, умацаваныя валамі і драўляным частаколам,
якія выкрыстоўваліся ў выпадку ваеннай пагрозы. Адначасова з імі існавалі
неўмацаваныя селішчы. Назіраецца большая разнастайнасць гаспадарчых пабудоў:
жытлы, гаспадарчы збудаванні. У раннім жалезным веку на тэрыторыі Беларусі
пражывае некалькі археалагічных культур. Іх аб’ядноўвала агульная тэрыторыя,
асаблівасці пабудовы жытлаў і тыпаў пасяленняў, падобнасць пахавальных абрадаў,
а таксама асаблівасці вытворчасці керамікі і прылад працы. Мілаградская культура
была распаўсюджана на поўдні Беларусі (тэрыторыя Палесся). Адметнасцю гэтай
культуры былі гліняныя фігуркі жывѐл, якія, магчыма, мелі культавае
прызначэнне. Пазней (з 3 ст. да н.э.) гэтую тэрыторыю засялілі плямѐны
зарубінецкай культуры. Археалагічныя знаходкі на тэрыторыі пражывання гэтай
культуры гавораць аб сувязях са скіфамі, кельтамі, грэчаскімі гарадамі
Прычарнамор’я.
У 5-7 стст. н.э.
на поўдні Беларусі з’явіліся археалагічныя культуры, якія маюць славянскія
прыкметы: калочынская, пражская. Галоўныя славянскія прыкметы – тып жылля
(паўзямлянка з вогнішчам у дальнім вугле), простая карычневая кераміка без
арнаменту, трупаспаленне і пахаванне ў паўсферычных курганах. Мясцовае
(аўтахтоннае) насельніцтва было асімілявана. У гэты час існуе ворнае земляробства
і новая прылада – саха з жалезным наканечнікам. Родавая абшчына паступова
саступіла месца суседскай сельскай абшчыне, у аснове якой ляжалі тэрытарыяльныя
і эканамічныя сувязі.
Грунтовы могільнік выяўлен у 30-х гг. ХХ ст.
селянінам І. Мацвеюком падчас будовы хаты. У 1955 і 1957 гг. на месцы знаходкі
ўказанага пахавання Ю.У. Кухарэнка правёў невялікія раскопкі. У 1980, 1985 гг.
абследавала Т.М. Каробушкіна.
Пастановай Савета Міністраў БССР ад 18.02.1988 № 32
помнік археалогіі занесены ў Спіс помнікаў гісторыі і культуры рэспубліканскага
значэння Беларускай ССР. Пратаколам пасяджэння навукова-метадычнай рады па
пытаннях гiсторыка-культурнай спадчыны ад 04.12.2002 г. № 79 могільнік был
ўключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь
у падраздзел “Брэсцкі раён” (в. Уладычыца, 1 км на пащночны захад, урочышча
Камянюха) раздзела “Брэсцкая вобласць”.
Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад
14.05.2007 г. № 578 “Аб статусе гісторыка-культурных каштоўнасцей” дадзеннаму
помніку археалогіі быў нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці
Рэспублікі Беларусь, прысвоены катэгорыя
“3” і індывідуальны шыфр – 113В000119.
Бескурганны
могільнік перыяду ранняга жалезнага веку – размешчан каля в.Холмічы, 0,73 км на паўднёвы захад ад заходняй ускраіны вёскі,
хутар Уладычыца, на выцягнутым мысе (урочушча Камянюха), што ўдаецца між рэкамі
Лютая і Лясная, 0,15 км на паўночны ўсход ад маста праз р.Лютая; 0,7 км на
паўночны захад ад месца ўпадзення р.Лютая ў р.Лясная. Плошча помніка
разворваецца. Памеры 320×170 м. Праз цэнтральную частку помніка з паўночнага
захаду на паўднёвы ўсход праходзіць высокавольтная лінія электраперадачы.
