Ад вытокаў да нашых дзён
Гісторыя засялення і асваення зямель, якія складаюць цяпер Брэсцкі раён, узыходзіць да глыбокай старажытнасці.
Археалагічныя знаходкі сведчаць, што каля 9-10 тысяч гадоў таму з паўднёвага захаду да Буга прыйшлі плямёны свідэрскай культуры. Вядомыя стаянкі і селішчы людзей у вёсак Заказка, Прылукі, Шумакі. Радаплемянны ўклад жыцця першабытных людзей захоўваўся на працягу наступных тысячагоддзяў, асноўнымі заняткамі іх былі паляванне і збіральніцтва. Земляробства, жывёлагадоўля, а затым і ткацтва з'яўляюцца шмат пазней - прыкладна ў канцы трэцяга тысячагоддзя да нашай эры. Да таго перыяду адносяцца сляды некалькіх старажытных стаянак, выяўленых у Заказцы, Прыбарава, Страдзеч, Збуніне.
Засялялі землі раёна тады плямёны нёманскай культуры. Першыя летапісныя згадкі пра горад Бярэсце адносяцца да 1019 года. Бярэсце з'яўляецца адным са старэйшых гарадоў пасля Полацка (862 год) і Турава (980 год) на тэрыторыі сучаснай Беларусі. З сярэдзіны XII стагоддзя Бярэсце пападае пад уладу Валынскага княства, а ў 20-е гады XIV стагоддзі ўваходзіць у склад Вялікага княства Літоўскага. У 1379 годзе гэтыя месцы разрабавалі і выпалілі тэўтонскія рыцары. Тут у 1409 годзе кароль польскі Уладзіслаў II (Ягайла) і вялікі князь літоўскі Вітаўт распрацавалі план вайны з Тэўтонскім ордэнам і з поспехам ажыццявілі яго ў 1410 годзе ў адной з найбуйнейшых бітваў Сярэднявечча - Грунвальдскай бітве. У 1569 годзе была заключана Люблінская унія, у выніку якой Вялікае княства Літоўскае і Польшча аб'ядналіся ў федэратыўную дзяржаву Рэч Паспалітую. Да гэтага часу была створана адносна самастойная адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка: Берасцейскі павет Берасцейскага ваяводства.
У канцы XVI стагоддзі тут налічвалася каля 40 населеных пунктаў. У XVI-XVIII стагоддзях Брэст быў буйным цэнтрам рамесніцтва і гандлю, меў цесную сувязь са сваімі прыгарадамі і наваколлем. У другой палове XVI стагоддзя Берасцейшчына стала агменем рэфарматарскага руху, арэнай войн і паўстанняў. У 1596 годзе ў горадзе была прынята Брэсцкая царкоўная унія - аб'яднанне каталіцызму і праваслаўя на тэрыторыі Рэчы Паспалітай.
З канца XVI стагоддзя ў Берасцейскім павеце ў Чарнаўчыцах уладкаваўся княскі род Радзівілаў. Радзівілы запрашалі на свае землі вольных рамеснікаў, купцоў і гандляроў, давалі ім падатковыя льготы, участкі пад будаўніцтва. У 1521 годзе крыніцы называюць Чарнаўчыцы мястэчкам (вялікае паселішча). А пасля 1568 года Чарнаўчыцы сталі рэзідэнцыяй Радзівілаў, цэнтрам Чарнаўчыцкага графства, у якое ўваходзіла каля 400 вёсак. Тут быў пабудаваны замак-палац, а ў 1583 годзе - Траецкі касцёл, унікальны помнік беларускай архітэктуры з элементамі готыкі і рэнесансу і рысамі абароннага дойлідства. У другой палове XVIII стагоддзя дзве сядзібы ў Берасцейскім павеце і мястэчка Чарнаўчыцы належалі віленскаму ваяводу князю Каралю Радзівілу.
Пасля падзелу Рэчы Паспалітай у 1794 годзе пачаўся паўсюдны нацыянальна-вызваленчы рух, які быў задушаны войскамі Расійскай імперыі. У 1795 годзе Брэсцкі павет аказаўся ў складзе Слонімскай, з 1797 года - Літоўскай, а з 1801 года - Гродзенскай губернях Расійскай імперыі.
Вялікая вайна 1812 года пракацілася праз Прыбужжа разбуральным шквалам. Вядома, што Брэст і навакольныя мястэчкі неаднаразова пераходзілі з рук у рукі, ад рускіх войскаў да напалеонаўскіх і наадварот. Вядома таксама, што нашэсце французаў раскалола мясцовую эліту - некаторыя яе прадстаўнікі лічылі Напалеона вызваліцелем, іншыя выступілі на баку Масквы. У канцы XIX стагоддзі вялікімі тэмпамі развіваўся капіталізм.
У 1860-я гады па тэрыторыі сучаснага Брэсцкага раёна прайшлі найважнейшыя магістралі, якія звязалі цэнтральныя прамысловыя і чарназёмныя губерні Расіі з партамі Балтыйскага мора і Польшчай. Пасля завяршэння будаўніцтва чыгунак Брэст - Варшава (1869 г.), Масква - Брэст (1871 г.), Кіеў - Брэст (1873 г.), Брэст - Гомель (1886 г.) Брэстчына была звязана з цэнтральнымі раёнамі Расіі, Прыбалтыкай, Украінай і Польшчай. Голад і спусташэнне прынесла Першая сусветная вайна.
Улетку 1915 гады тэрыторыя рэгіёна стала арэнай баёў. Паводле афіцыйных звестак, на Беларусі было мабілізавана больш за палову мужчын працаздольнага ўзросту. У выніку вясенне-летніх аперацый 1915 года тэрыторыя цяперашняга Брэсцкага раёна была занята кайзераўскімі войскамі. Напамінам пра гэтыя падзеі засталіся могілкі салдат Першай сусветнай вайны ў вёсцы Тамашоўка. У 1262 магілах, у тым ліку 12 брацкіх, пахаваны 1346 салдат рускай і германскай армій. Германская акупацыя працягвалася да пачатку 1919 года.
У 1918 годзе паміж урадам бальшавікоў і Германіяй быў заключаны знакаміты мірны дагавор, які ўвайшоў у гісторыю як Брэсцкі свет. Кіраўнікі і члены савецкіх дэлегацый, якія ўдзельнічалі ў перамовах, неаднаразова наведвалі кватэру камандуючага нямецкімі войскамі на Усходнім фронце, зладжаную ў былым маёнтку Нямцэвічаў, размешчаным у вёсцы Скокі.
У 1921 годзе, пасля падпісання Рыжскай дамовы, савецка-польская мяжа перасунулася далёка на ўсход. Тэрыторыя сучаснага Брэсцкага раёна адышла да Польшчы і аказалася ў складзе Брэсцкага павета. Да яго ж адносіліся землі сучасных Камянецкага і Маларыцкага раёнаў, і яшчэ шэраг вёсак.
Другая сусветная вайна для жыхароў Брэсцкага рэгіёна пачалася ў верасні 1939 года, калі ў Шчабрыне, Сычах, Цюхінічах і іншых вёсках з'явіліся нямецкія атрады, якія наступалі на Брэст. Жыхары Палесся былі мабілізаваны. Але ўжо 17 верасня 1939 года часткі Чырвонай арміі перайшлі савецка-польскую мяжу, а ў кастрычніку 1939 года быў прыняты закон аб уключэнні Заходняй Беларусі ў склад Беларускай ССР.
4 снежня гэтага ж года ўтварыліся вобласці, у тым ліку і Брэсцкая, а ў студзені 1940 года - раёны.
Брэсцкі раён быў утвораны 15 студзеня 1940 года.
Аднак мірнае жыццё нядоўга працягнулася ў Прыбужжы. Цягам трох гадоў (з 1941 па 1944 гады) гітлераўцы ажыццяўлялі на захопленай тэрыторыі Беларусі жорсткі акупацыйны рэжым. У Прыбужскім краі пачаў развівацца антыфашысцкі і партызанскі рух, аказаў неацэнную дапамогу Чырвонай арміі пры вызваленні Прыбужскага краю.
Брэсцкі раён быў вызвалены падчас Люблінска-Брэсцкай наступальнай баявой аперацыі, якую ажыццяўлялі войскі I Беларускага фронта. 28 ліпеня 1944 года Брэсцкі раён быў вызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Пасля вызвалення асноўнай задачай жыхароў раёна і органаў улады стала аднаўленне разбуранай вайной гаспадаркі і наладжванне мірнага жыцця.
Адраджэнне прамысловасці ў раёне пачалося ў 40-х гадах. Ужо ў 1944 годзе было абноўлена 12 прадпрыемстваў і майстэрняў. У 1948 годзе на тэрыторыі раёна працавалі цагельня Міністэрства будматэрыялаў БССР, малочны завод Міністэрства мясамалочнай прамысловасці БССР, райпрамкамбінат, 3 торфазаводы (Лышчыцы, Блювінічы, Тэльмы). Малочны завод у 1949 годзе асвоіў выпуск новага віду прадукцыі - марожанага!
Да канца 50-х гадоў пастаянны рост сельскагаспадарчай вытворчасці дазволіў выдаваць калгаснікам грашовую зарплату за працадні. У канцы 70-х усе саўгасы і калгасы працавалі з прыбыткам, а ўзровень рэнтабельнасці па раёне склаў 27 працэнтаў. За дасягнутыя вынікі па вытворчасці збожжа і малака ў 1977 годзе Брэсцкі раён быў узнагароджаны Дыпломам II ступені ВДНГ СССР. У 1987 годзе ў раёне стварылі клуб даярак-чатырохтысячніц, на чале якога стаяла Герой Сацыялістычнай Працы Лідзія Брызга.
На вачах зменьваліся сёлы і вёскі. За 1966—1970 гг. агульны аб'ём капіталаўкладанняў у будаўніцтва склаў больш за 10 мільёнаў рублёў. У гэтыя гады былі ўведзены ў эксплуатацыю 125 буйных аб'ектаў прамысловага і культурна-бытавога прызначэння. Пашырылася сетка гандлю і грамадскага харчавання. У 1975 годзе ў раёне зарабілі 2 новыя АТС на 100 нумароў. У 1996 годзе было электрыфікавана 87 працэнтаў населеных пунктаў раёна, радыёфікавана - 90 працэнтаў.
ІНТЭРНЭТ РЭСУРСЫ
